Je naam zal er maar op staan…

Wat doet Theo hier?
In de Escaperoom van Theo zaten de spelers ‘m af en toe behoorlijk te knijpen. De talloze klokken op het toneel stonden allemaal op vijf voor twaalf, maar dat leek de gasten in de Escaperoom nog niet aan te zetten tot daadkrachtig handelen. Wachten, was het devies, we moeten gewoon wachten. Maar de sleutel om uit de Escaperoom Aarde te ontsnappen werd niet gevonden door dat afwachten. Terwijl de tijd toch bleef dringen. “Voor jullie dan, hè”, zei de excentrieke Theo steeds, “niet voor mij. Want Ik heb alle tijd van de wereld!”.

Ruim 90 bezoekers keken vrijdagavond 18 maart geboeid naar de pogingen van Tommy, Angelique, Eva, Jason en Benjamin om zich een uitweg te banen uit de puinhoop die wij mensen ervan gemaakt hebben. De jongeren stelden indringende vragen: aan elkaar, maar ook aan ons, het publiek. Want waarom werd die hele berg afval, afval met hun èn onze namen erop, uiteindelijk gewoon onder het tapijt geveegd? Alsof dat de oplossing is voor alle plasticsoep in de oceanen, de vervuiling van rivieren, het fijnstof in de lucht. Je kan er niet omheen op deze manier: alle afval heeft een eigenaar. Ik moest denken aan een Loesje tekst: “Zwerfafval….. je naam zal er maar op staan!”.

Alle dilemma’s die spelen als het gaat om de klimaatcrisis, kwamen in de voorstelling voorbij. En ook hoe mensen, wij dus, daarop reageren. Maak je je zorgen over het overleven van de planeet, ons gemeenschappelijke huis? Ach joh, laat het achter je, zet het op een drinken, doe gewoon of het niet bestaat. Of de vraag aan het rijke westen in deze wereld: hoezo is het legitiem dat jij voldoende te eten hebt, en zelfs meer dan dat, terwijl een groot deel van de wereld honger lijdt? Dat werd pijnlijk duidelijk in de scène waarin vier van de spelers uiteindelijk een lege brooddoos of een lege wikkel kregen, terwijl de vijfde een dienblad vol kreeg voorgeschoteld. Delen? Hoezo? Heel concreet werd verbeeld hoe Jason naar twee kanten getrokken werd door duivelse en engelenstemmen: delen? Je hebt het toch eerlijk gekregen? Je hebt er toch hard voor gewerkt? Maar: zijn we niet allemaal mensen, afhankelijk van elkaar en van wat de aarde ons geeft?

Bizar waren de brieven die Theo kwam brengen, geadresseerd aan drie van de spelers. Een brief aan Angelique van haar overgrootmoeder, die schrijft blij te zijn dat ze de aarde heeft mogen lenen van haar achterkleinkind. Ze hoopt dat ook zij de aarde goed door zal geven aan haar eigen nageslacht. En wat moet Eva met een lege brief van haar achterkleinkind? “Toch logisch”, zegt Theo, “je kunt toch niet in de toekomst kijken, dat kan alleen ik immers…”. Een brief van een Afrikaanse boer, die door toenemende droogte steeds verder moet trekken om zijn gewassen te verbouwen en een behoorlijke oogst te hebben. Maar wat hebben de spelers daarmee te maken? Of moeten we juist tot ons door laten dringen dat we leven in een keten van generaties? En dat we dus met onze activiteiten, met de manier waarop wij gebruik maken van de grondstoffen van de aarde, kunnen leren van de generaties die voor ons waren en rekening moeten houden met wie na ons komen? Dat we de aarde niet uit mogen putten, omdat anders onze achterkleinkinderen sowieso geen toekomst meer hebben?

En dan gaat het licht uit!
De spelers hebben de hoop verloren om nog te kunnen ontsnappen aan de Escaperoom Aarde. Het ontroerende lied “Mag het licht aan?” komt behoorlijk binnen. En dan komt Theo toch weer door zijn deurtje – we dachten even dat de woede van de spelers die zich op hem, maar ook op elkaar gericht had in een wervelend en heftig gevecht, Theo de kop had gekost…… is ie dood? Nee, gelukkig, Theo doet het licht aan. De Paaskaars, de kaars van de hoop. Hij geeft de spelers kleine kaarsjes om te ontsteken, het hele podium wordt verlicht door kleine vonkjes van hoop. Als dan eindelijk de derde sleutel is gevonden, kan het kistje laten zien wat het in zich bergt, dat kleine zaadje van hoop. Hoop dat er nog een uitweg is, ook al krijgt de pianist inmiddels natte voeten en moeten de spelers op de kistjes gaan staan om niet te verzuipen.

De symboliek in de voorstelling wordt misschien niet direct bij een eerste keer duidelijk. Op de vraag wat Theo hier doet, zal niet iedereen uit het publiek een antwoord hebben gevonden. Misschien zijn ook de woordgrapjes niet altijd opgepakt, maar dat hindert niet: de teneur van de voorstelling werd goed begrepen. Zelfs de jonge kinderen in het publiek hebben geboeid zitten kijken, omdat er ondanks de ernst van het thema, ook veel grappige en hilarische scenes in zaten. Zo werd er hartelijk gelachen om de scène met de bezems, en ook de vechtscène waarbij iedereen over elkaar heen viel, was een knappe choreografie. Dat hoorde ik ook terug van diverse mensen uit het publiek: bijzonder hoe je zo’n ingewikkeld en ongemakkelijk thema op deze manier kunt verbeelden. Het komt directer binnen dan de IPCC rapporten over de klimaatverandering of een lezing van een deskundige. Knap ook dat de spelers zelf de thema’s hebben bepaald en teksten hebben geschreven in samenspraak met Joyce Schoon, de regisseur. In het nagesprek met de spelers bleek dat we allemaal wel iets van de vragen en dilemma’s meenamen naar huis. We hopen dan ook dat deze voorstelling ons in beweging zet, een beweging van Groener Geloven en Groener Leven, met een Theo die ons, ondanks alles, niet laat vallen.

Ineke van Keulen,
Bezoeker Theatervoorstelling Escaperoom Terra
18 maart 2022 in de Tuindorpkerk